Cento Nedir

Cento Nedir

CENTO
• CENTO (Central Treaty Organization – Merkezi Antlaşma Örgütü), Türkiye, İran, Pakistan, İngiltere arasında kurulmuş ve A.B.D’nin desteğine dayalı ortak güvenlik ve savunma antlaşmasıdır.
• Bu antlaşmanın başlangıçtaki adı «Bağdat Paktı» idi ve Türkiye ile Irak arasında 26 Şubat 1955’te, Bağdat’ta ortak savunma ve işbirliği antlaşması olarak doğmuştu.
• Anlaşma, Arap Birliği’ne üye devletlere ve ortak savunma ve işbirliğine katılmak isteyen Ortadoğu devletlerine a- çık tutuldu. Çağrıdan yararlanan ilk devlet İngiltere oldu. Onu Pakistan ve İran izledi (1955). Böylece, Bağdat Paktı’na beş devlet üye olmuştu ve her devletin dışişleri bakanlarından oluşan sürekli bir konsey tarafından yürütülüyordu.
• Kuruluş A.B.D’ni hoşnut etti; çünkü A.B.D., Sovyet etkisinin ve rejiminin Ortadoğu ülkelerine sızmasından ve kendi yararlarını engellemesinden kuşku duyuyordu. Daha 1950’ lerde Ortadoğu’daki devletlerin aralarında örgütlenmesini, «komünizm tehlikesine karşı önlemler almasını» istiyordu.
• Sovyetler Birliği, kendine karşı kurulan bu anlaşmaya pek aldırmadı. Ama Arap ülkeleri, paktı çok olumsuz karşıladılar. Özellikle Mısır, pak
tın Arap Birliği’ne karşı ağır bir darbe olduğunu ileri sürdü ve Araplardan, Irak dışında, Bağdat Paktı’na giren olmadı.
• Irak’ta 1958’de patlak veren hükümet darbesi. Irak krallığını yıktı ve bütün yöneticileri yok etti. 1959’da, devrim hükümeti, pakttan çekildiğini açıkladı. Paktın merkezi Bağdat’tan Ankara’ya getirildi, adı da CENTO oldu.
• CENTO, bu kuruluşla yakından ilgili olan A.B.D’ne. pakta katılması için çağrıda bulundu. A.B.D., bu çağrıya karşın CENTO’ya üye olmadı; ama CENTO’nun İktisadi Komitesi ile Bozguncu Faaliyetleri Önleme Komitesine girdi.
• 28 Temmuz 1958’de, eski Bağdat Paktı üyelerinin başbakanları, A.B.D. dışişleri bakanı ile Londra’da toplandılar ve bir bildiri yayınladılar. Bu bildiriyle, A.B.D’nin, Kongre’ nin tanıdığı yetkiye uyarak, bildiriyi yayınlayan devletlerle, dünya barışı yararına güvenlik ve savunma konularında işbirliği yapmayı kabul ettiği açıklandı.
• 5 Mart 1959’da A.B.D., Ankara’da Türkiye, İran ve Pakistan ile «Ankara Anlaşmaları» diye adlandırılan ikili anlaşmalar yaptı. Ne var ki, 1971′ de, Pakistan ile Hindistan arasında savaş çıkınca, Merkezi Antlaşma Örgütü (CENTO), başlıca üyelerinden biri olan Pakistan’a yeterince yardım e- demedi. Böylece kuruluş, a- maçlarından en önemlisini gerçekleştiremediği için, ağır bir sarsıntı geçirdi. Bu sarsıntıdan sonra İran da CENTO’yu önemsemediği için, kuruluş işlemez hale geldi. Ancak, iki devlet de anlaşmanın varlığına son vermek için herhangi bir girişimde bulunmadılar.
• Durum, ancak 1974’te Was- hington’da yapılan 21. Bakanlar Kurulu Konseyi toplantısında gözden geçirildi. İranlı genel sekreterin yerini bir
Türk aldı.
• 1978’de CENTO, dağılmanın eşiğine geldi. 1979’da, İran şahı Rıza Pehlevi iktidardan düşünce, yeni yöneticiler CENTO’ yu «Amerikan emperyalizminin bir aracı olarak gördüklerini» bildirdiler ve İran’ı anlaşmadan çektiler. Pakistanda bu durumu destekledi. Türkiye yalnız kalınca, 1979 sonbaharında CENTO anlaşması sona erdi.