Zeka Testleri

Bundan önceki bölümde kısaca da olsa zekâ testlerinin tekniği üzerinde durulmuştu. Zekâ yaşının önceden saptanmış birtakım deneylerle ölçüldüğüne, bu yaşın gerçek yaşa oranlanmasıyla çıkan sayıya Z.B. (zekâ bölümü) işaretinin verildiğine değinilmişti. Bu bölümde zekâ derecesini değerlendirmede başvurulan çeşitli testler biraz daha ayrıntılı olarak anlatılacaktır.

Bebek Zeka Testi

Bebeğin psîkomotör yani ruhsal-hare-ketsel gelişmesini ölçen, değerlendiren testlerin içinde en çok uygulananı «Brunet – Lezine testi» adını taşır. Brunet ve Lezine bu testi tasarlamış, hesaplamış ve uygulamış olan iki ruhbilimcidir. Bu test için kullanılan malzeme oldukça basittir. Gerekli nesnelerin çoğu, genellikle kullanılan gündelik eşyalardan seçilip.

Örneğin bir küçük çıngırak ya da zil; bir sicimin ucunda sallandırılabilen renkli bir plastik halka; bir eşarp; çocuğun elle kavrayabileceği büyüklükte 4 – 5 santimetre boyutunda 8-10 parçacık tahta küpler; plastik veya tahtadan renkli bir minik top; bir ayna; saydam, kırılmaz, boynu uzun bir şişe; üzerinde bir kare, bir çember ve bir dikdörtgen biçimi kazılarak belirlenmiş bir tahta levha; bu üç biçime uyacak, oyuk kenarlarına oturtulacak yine tahtadan bir kare; b;r çember; bir dikdörtgen vb. kullanılır.

Test için gerekli malzeme aşağı yukarı bunlardır. Ancak incelemede yararlanılan en önemli araçın bebeğin kendi vücudu olduğunu belirtmek doğru olur. Gerçekten de testle ilgili olarak yapılan ilk egzersizler, yani ilk ayların egzersizleri çocuğun hareketsel davranışlarının, kol el ve bacaklarını hareket ettirme ve kullanma yeteneğinin, bu yeteneği gittikçe artan bir güçlükte amaçlarda kullanıp kullanmadığının gözlenmesine dayanır.

Çocuk Zeka Testi

Çocuk üç yaşına varınca artık Brunet -Lezine derecelendirmesi ölçüme yetmemeye başlar. Bu dönemde çocuğun zihinsel gelişmesini ölçmek için Binet-Simon derecelendirmesinden yararlanılır. Ancak, Binet-Simon tarafından ilkeleri saptanan bu testlör günümüzde ruhbilimci Termon’ın verdiği son biçime uygun olarak uygulandığından buna Terman derecelendirmesi ya da Terman eşeli denmektedir. Bu eşel-de her yaş için 6 test ve başarısızlık durumunda kullanılmak üzere 2 yedek test vardır.

Bu test için kullanılan malzeme de oldukça basittir. Fakat daha önceki dönemde olduğu gibi yalnız alışılagelmiş, her zaman kullanılan nesneler değil, başka şeyler de ele alınır. Resimli kitaplar; çeşitli paralar; dıştan birbirlerinin eşi gibi görülen, fakat içlerine konulan maddelerle ağırlığı değiştirilmiş bulunan beyaz mukavva kutular; renk ayırt etmek için canlı renklerde mukavvadan bir defter-cik; bir sopa ve çevresine çeşitli biçimlerde bağlanabilen bir kurdela; beyaz bir kartona çizilmiş ve çocuğun tebeşirle bir köşesinden öteki köşesine gitmesi, ya da kaybolmuş bir topu bulması istenen bir labirent gelişigüzel posta pulları; bir saat malzeme olabilir. Bunların yanıbaşında denemeyi yapacak kimsenin kullanacağı mukavva parçaları, da vardır.

Bunlarda sorular, problemler, sayı dizileri, kelime dizileri, kelime karşılaştırmaları, yazdırılacak sözler, denemecinin kullanacağı öyküler vardır. Bunların kullanılması incelenen çocukların hepsine aynı düzeyde sorular ve problemler verilmesini, değerlendirmenin tekdüze olmasını sağlar.

Şimdiye kadar sözü edilenler en yaygın olarak kullanılan testlerdir. Bunların dışında, bütün dünyada ruhbilimciler çocuğun zihin düzeyini ölçmek için çeşitli testler geliştirmişlerdir, örneğin, «dereceli kalıplar» denilen test bunlardan biridir. Bu testte birçok resim dizisi vardır. Bu resimlerde çeşitli geometrik biçimler çizili-dir. Bunlar gittikçe daha zorlaşan bir biçimde çizilmiştir.

Ancak hepsinde belirli bir yer eksiktir. Testin bir başka sayfasında ise geometrik biçimlerin ufak parçaları verilmiştir. Çocuktan, belirli bir süre içinde eksik geometrik şekilleri sağ yanda verilen parçalarla tamamlayabilmesi istenir. Testin sonunda çocuğun kaç tane doğru yaptığı sayılır. Aldığı puanların önceden yapılmış binlerce deneye dayanan ölçüye uyup uymadığı, o ölçünün ne kadar altında ya ela üstünde olduğu saptanır.

Böylece çocuğun Z.B.’si bulunur. Bunlara derecelendirilmiş kalıplar denilmesinin nedeni, kolaydan zora doğru derecelendirilmiş olmalarıdır. Çocuğun gözlem yeteneğini ve sentez yapmadaki hızını ölçen bu test 6-7 yaşından önce uygulanamaz.

Bundan önceki bölümlerde görüldüğü gibi, çocuğun yaptığı resimlerin incelenmesi de zekâ gelişmesinin hangi basamakta olduğunu ortaya koyar. Çocuğun yaptığı insan resminde ayrıntılar, çocuğun yaşına göre azar azar artar.