Zihin Gelişmesinin Son Aşamaları

Bundan önceki bölümlerde çocuğun zihin yetenekleri oluşması sekizinci yılın sonuna kadar incelenmişti. Son dört yıl yani son dört aşama da incelenirse çocukluk dönemi bitmiş kabul edilebilir. Bundan sonra cinsel gelişme yaşı gelir; çocuk artık erginler bölümüne adımını atmaktadır, i-kinci derecede cinsel belirtiler o yaşta ortaya çıkar. Kız çocukta regl bu yaşta, hatta biraz daha önce başlar. Duygusal yaşam başka amaçlara, başka deneylere yönelir.

Artık çocuklar için saptanmış zihin testleri on dört yaşından sonra işe yaramama-ya başlar. Bundan sonra büyükler için saptanmış zekâ testleri uygulanır. Çocukta zihin testlerinin son aşamaları şöyle özetlenebilir.

9 yaşındaki çocuğun zihinsel gelişmesi şu düzeydedir:

1. Çocuk günün tarihini tam olarak söylemelidir; ancak ayın kaçıncı günü olduğunda üç günlük bir yanlış kabul edilebilir.
2. Ağırlık karşılaştırması. Daha önceki testlerde yapılanın aynı tekrarlanır; fakat iki yerine beş kutu kullanılır.
3. Zihin hesabı. Gerçek para kullan-maksızın çocuğa «Elimde şu kadar para var; şu kadar liralık pirinç aldım; ne kaldı?» diye sorulur.
4. Tekrarlatma. Çocuğa gelişi güzel dört sayı söylenir ve bunları tersinden tekrarlaması istenir.
5. Çocuğa üç kelime, örneğin asker, tarla, koşmak kelimeleri verilir. İçinde bunların geçtiği bir cümle yapması istenir.
6. Kafiye. Dokuz yaşında çocuk kafiye kavramını iyice anlayabilir. Kendisine verilen kelimelerle kafiyeli kelimeler bulabilir ve bunu güçlük çekmeden çabuk çabuk yapar.

10 yaşındaki çocuğun zihinsel gelişmesi şu düzeydedir:

1. Kelime testi. Daha önce uygulanan 100 kelimelik listeden gelişigüzel seçilen 30 tanenin anlamını yeterli biçimde verir.
2. Eleştirme testi. Çocuğa içinde mantık yanlışları olan birkaç saçma cümle söylenir. örneğin «Bizim kedi üç tane yumurtlamış; birini sana vereyim mi?» gibi. Her cümle için çocuğa otuz saniye verilir. En az onda dördü için mantığının doğru işlemesi gerekir.
3. Bellek testi. Çocuğa iki geometrik resim, örneğin bir çokgen parçasıyla bir dikdörtgen prizması resmi verilir. Çocuğa bunlar 10 saniye süreyle gösterilir; sonra aynını çizmesi istenilir.
4. İşitme belleği testi. 3-4 sahneli bir öyküyü kendi sözleriyle anlatması istenir. Öykünün en az 8 öğesini hatırlamalıdır.
5. Anlayış testi. Buna dördüncü basamak testi de denilir. Çocuğun mantık ve ahlâk sorularına cevap vermesi istenir. «Nederı insanları sözlerine değil de, yaptıklarına bakıp yargılarız?» gibi sorular sorulur.
6. Üç dakikada 60 kelime söylemesi istenir.

12 yaşındaki çocuğun zihinsel gelişmesi şu düzeydedir:

1. Kelime bilgisi artar. Çocuk artık 100 kelimelik listeden 40’ının tanımını bilir.
2. Tanımladığı kelimeler arasında artık soyut olanlar da vardır. Bu da, çocuğun zihninin kavramlara doğru döndüğünü gösterir. Kendisine verilen, acıma iyilik, doğruluk gibi beş soyut kelimeden en az üçünü bilmelidir.
3. Daha sekiz yaşındayken yaptırılan «çayırda topu bulma» testi, on iki yaşında «topu en kısa hangi yoldan bulursun?» diye yaptırılır.
4. Çocuğa kelimeleri yer değiştirmiş bir cümle verilir; bunları düzgün ve mantıklı anlam çıkacak biçimde sıralaması istenir.
5. On iki yaşındaki çocuk kendisine anlatılan öyküyü hatırlamakla kalmaz; aynı zamanda anlamını da kavrayabilir. Çocuğa birkaç kısa öykü okünur ve bunların ahlâk yargısını yorumlaması istenir.
6. Çocuğa gelişigüzel sıralanmış 6 rakam söylenir; bu sırayı tersinden tekrarlaması istenir.

14 yaşındaki çocuğun zihinsel gelişmesi şu düzeydedir:

1. Bu yaşta çocuk 100 kelimelik listenin yarısını yeteri kadar doğru olarak tanım-layabilmelidir.
2. Tümevarım testi. Bu mantık denemesi bütün testin en karmaşık bölümlerinden biridir. Çocuğa bir’sayfa kâğıt gösterilir. Kâğıt ikiye katlanır. Makasla tek bir delik delinir. Kâğıdın kıvrımı açılarak sayfanın tümünde iki delik bulunduğu çocuğa gösterilir. Katlamaya devam edilir. Delikler dört olur. Çocuk bu mekanizmayı, yani her katlayışta delik sayısının iki katına çıktığını anlamalı ve kâğıt kaça katlanmışsa delik sayısını doğru söylemelidir.
3. Soyut anlama testleri. Bu yaşta çocuğun bir kralla bir cumhurbaşkanı arasındaki ayrımı bilmesi gerekir.
4. Çocuğa pratik becerilerini ölçecek sorular sorulur.
5. Matematik testi. Problemler sorulur. Her problem için bir dakika verilir.
6. Çocuğa saatte belli bir durum gösterir ve «Akreple yelkovan yer değiştirirse saat kaç olur?» diye sorulur.