Kişiliğin İncelenmesi

Kişiliğin incelenmesi; Bundan önceki bölümlerde çocuğun kişiliği ile zekâsı arasında önemli ilişkiler olduğuna, çocuğun gelişme çağındaki davranışlarının ileride edineceği ergin kişilik konusunda önceden bilgiler verdiğine değinilmişti. Bu bölümde ise çocuk kişiliğinin oluşumunun gizli mekanizmasına inebilmek için başvurulan testlerden en çok kullanılanlar gözden geçirilecektir. Bu mekanizmanın bilinmesi bazen dayanıksız da olan dengeler kurdurmaya, anormal davranışların çoğunun temelinde bulunan ruhsal-çevresel etkenleri düzeltmeye yarar.

Leke testi çok önemli bir testtir. Çeşitli karakter testleri arasında en ilginci, test uygulanan kimsenin kişiliği konusunda en fazla bilgi vereni hiç kuşkusuz Rorschach testi ya da öteki adıyla leke testidir. Bu test 10 levhalık bir diziden oluşur. Her birinde belirli bir şekil gösteremeyen resimler vardır. Bunlar bir yanına mürekkep dökülmüş bir kâğıdın ortadan ikiye katlanmasıyla, elde edilmiş tam simetrik lekelerdir. Bir kısmı siyah beyaz, bir kısmı siyah kırmızı, bir kısmı da çok renklidir. Lekeler çocuğa gösterilirken belirli bir sıra izlenir.

Çocuk eline verilen kâğıda, istediği gibi çevirip, beğendiği açıdan bakabilir. Sonra çocuğa elindeki şeklin kendinde ne izlenimi uyandırdığı sorulur. «İnsan resmi mi? Eşya resmi mi? Anılar mı? Az çok soyut izlenimler? Hayvan, çiçek, insan, eşya figürleri mi? Sadece renkleri mi?» gördüğü sorulur. Çocuk birinci levhada ne görüyorsa söyler, sonra İkinciye, sonra üçüncüye geçilir. Testi yapan sözünü kesmeden çocuğu dinler ve bu test için hazırlanmış bir şemaya not alır. Test bir saat, iki saat, bazen daha uzun sürer.

Ne kadar süreceği çocuğun yorumlama hızına ve.gösterilen resim sayısına göre değişir. Testi yapan kimse test şemasına hayvan, insan bitki, harita, bina parçası vb. diye işaretler koyar. Şemada bunlardan başka çocuğun biçimden çok renge ya da renkten çok biçime, genel görünüşten çok ayrıntılara ya da ayrıntılardan çok genel görünüşe önem verip vermediği de saptanır. Renk üzerindeki yorumların sayısı ile biçim üzerindeki yorumların sayısı ve ayrıntı üzerindek yorumların sayısı ile genel görünüş üzerindeki yorumların sayısı birbirlerine oranlanır. Böylece çocuğun kişiliğinin bazı ö-zelliklerine uyan formüller elde edilir.

Tabii bu testin yorumu çok katı biçimde anlaşılmamalıdır. Yukarıda verilen açıklamalar sadece ancı çizgilerdir. Gerçekte bu test bu kadar şemalaşmış, bu kadar metamatiksel değildir. Esnekçe yorumlanması gereken bir testtir. Değerlendirme çocuğun genel tutumuna bağlıdır; çocukla yapılan konuşmalar değerlendirmede rol oynadığı gibi, anne ve babasıyla, ailenin öteki üyeleriyle yapılan konuşmalar da rol oynar. Bazen ek testler de yapılabilir. Şurasını tekrarlamakta yarar vardır: Bir test hiç bir zaman tek başına yeterli bir araç değildir; çocuğu anlamak için yapılması gereken derin ve ayrıntılı bir çalışmanın sadece bir öğesidir.

Deneysel çocuk psikolojisinde pek çok uygulanan bir başka testte çocuğa basit öyküler, her zaman rastlanan olaylardan kurulmuş öyküler verilir ve bunların yorumu ve bitirilmesi çocuğa bırakılır, örneğin «Bir çocuk sokakta giderken bir de bakmış ki iki kişi birini dövüyor. Acaba dövülen kimmiş?» gibilerden bir öykü anlatılır. «Çocuğun küçük kardeşiymiş.» diye cevap alınırsa bu cevap, test yapılan çocuğun kardeşiyle olan ilişkilerinin olumsuzluğunu gösterebilir.

Tabii ileride bu sonucun başka araştırmalarla doğrulanması gerekir. Anglosaksonların Children Apperception Test, ya da kısaca C.A.T. dedikleri test grupunda bu çeşit testler bulunur. Bunlarda bir olayın, genellikle göze çarpıcı öğeleri bulunan veya çocuğu duy-gulandırabilecek bir olayın resimleri verilir. Çocuktan bunu yorumlaması istenir, öteki testlerde olduğu gibi burada da çocuk kendi iç durumunu resimdeki olaya yansıtır. O olayı kendine mal eder, böylelikle bir yandan da kendi iç sorunlarını karşısına almış olur.

Çocuğun yaptığı resimler de incelemelerde önemli bir etkendir. Resim ve resim yapma tekniği güvenilir bir karakter testi olabilir. Bu amaçla, yani karakter anlaşılması için kullanılacak resim iki çeşit olur. Bunlar koşullara bağlı olmadan yapılan resim ve verilmiş belirli bir konuda yapılan resimlerdir. Birinci örnekte çocuğa «Aklından ne geçiyorsa yap!» denilir. Çocuğun seçtiği konudan ve ondan da fazla seçtiği renkleri ve konuyu sunuş biçiminden çocuğun iç çatışmaları hakkında bir yargıya varılabilir. Verilmiş bir konuya göre yapılan resim ise, çocuğun belirli bir sorununu ya da büyüklerin varsaydığı sorunu açıklayabilmekte kullanılır. Bu testte «ailem», «evim» gibi konular verilir.

Bir dizi karakter testi ve bir takım özel uyarılar, dürtüler uygulandıktan, çocukla ve annesiyle konuştuktan sonra çocuğun ruhsal durumu kesinlikle tanınmış, öğrenilmiş olabilir mi? İnsan ruhu, hiç değilse ilk oluşma ve gelişme döneminde, o kadar karmaşık bir yapıya sahiptir ki, kesin ve belirli ölçülere vurulması cok zordur.